A rapeta

 

 

A sardiña foi a fortuna das familias da beiramar, capaz de augurar días de alegría ou de desesperanza, de garantir o porvir e a mesma existencia. E cando se comezaron a introducir artes foráneas que esquilmaban o mar, nas vilas e pobos das rías, a xente rebelábase contra aquilo que poñía en perigo o futuro das súas familias.

Os homes da ribeira, saben, desde que o mundo é mundo, que as sardiñas marcan os anos de fartura e escaseza como aquelas vacas que fixeron famoso ó bíblico Xosé, e por iso aprenderon a usar artes farturentas, pero tamén a respetar os meses de escaseza e de crianza.

Así foi coa rapeta, unha arte moi estendida nas nosas rías desde antes do século XVI, que acabou vendo limitado o seu uso e lonxitude pola alta e devastadora capacidade de captura.

A rapeta ven sendo unha rede longa, que acadaba máis dos douscentos metros de lonxitude e se empregaba, ilimitadamente, ó longo de todo o ano, ata que a nova normativa a restrinxiu, por lei, a unha lonxitude de menos de cen metros e o seu uso ó período que vai de novembro a marzo.

Noutro tempo, a rapeta tamén era unha arte que se usaba tanto desde terra como desde unha embarcación, fixando un extremo a unha poutada ou a un punto na costa, para ir arrastrado o outro, desde unha barca, dándolle a volta ó banco de peixe, ata encerrar a este entre as súas mallas.

Os vellos con memoria, aínda lembran o uso da rapeta desde unha praia, á caída das tardes estivais, cando a sardiña percorría as cálidas augas da ría para recrearse na dozura dos seus areeiros, convocando a unha veciñanza ávida e depredadora.

Aqueles tempos só fican na memoria e nas vellas fotografías, documentos vivos do pasado, cando dunha maneira máis participativa e gozosa, a veciñanza xuntábase ó patrón propietario da rede, convertendo ese momento de pesca nunha grande foliada da fartura.

Pero ese lado festivo, que finalmente tivo que claudicar diante da depredación incontrolada, será o único a resaltar nesta lembranza. Alí, congregábanse homes, nenos e mulleres unidos e animados a tirar dos cabos, nunha festa da abundancia e da colaboración veciñal. De súpeto, a praia convertíase nunha troulada de augas burbullando, de xente eufórica pero ordenada, de ollos expectantes e alegres, de manifestada vontade de colaborar para ir cobrando os cabos, ata que o peixe, perdendo fondo, salta entre a rede querendo fuxir do copo, mentres os cativos, en primeira liña, armados de salabardos e trueiros, entran entre as pernas da arte, esas longas redes lisas como cortinas, que preveñen a fuxida da captura, para coller todo canto rebule e encher as patelas; como quen apaña o ouro da abundancia, mesturándose entre os corpos, as pernas e as mans dos paisanos, choutando canda eles, acariñándoos e fuxíndolles.          Era unha verdadeira festa da fartura, na que todos colaboran e logo cobraban unha pequena parte do collido pola axuda.

-Ata os veraneantes botaban unha man para aforrar unha cea.  

Agora xa non se ven pescos usando esta arte desde terra, pero si desde unha motora, onde dous homes se bastan para largar a rede, rodear o banco de peixe nun xiro rápido e aniquilador, para izar axiña o copo e descargar sobre a cuberta, ás veces con barcos de máis dos cincuenta cabalos que marca a lei, e co temón enfilado para fuxir da lancha de vixilancia.

 

 

Francisco Ant. Vidal